KNOEIEN MET DE RUIMTE
Een helder stuk van Willem van Rooijen over het onzorgvuldige bouwbeleid van Gemeente en Provincie in Waterland, en met name in de Zuidpolder.
In Waterland hebben we te maken met de Nota Ruimte van het rijk, het Streekplan Noord-Holland Zuid van de provincie en de Bestemmingsplannen van de gemeenten. De Nota Ruimte van VVD minister Sybille Dekker, opvolger van de Vijfde Nota Ruimtelijke Ordening van PvdA ex-minister Jan Pronk, laat veel over aan het eigen initiatief van de provincies en de gemeenten. Het rijk geeft geen routekaart meer uit en de provincie en de gemeenten zijn de weg kwijt.
De opstellers van de Nota Ruimte denken dat de provincies en de gemeenten het best in staat zijn om de ruimteproblematiek plaatselijk en regionaal te regelen. In juni 2004 had de tweede kamer nogal wat kritiek op de minister, die volgens een bijna kamerbrede mening de regie teveel uit handen had gegeven. De provinciale gedeputeerden met de portefeuille Ruimtelijke Ordening waren wel blij “van het rijk af te zijn” maar zelfs een kamerlid en partijgenoot van de minister vreesde dat zonder de regie van het rijk de provincies en gemeenten in stroperige overlegrondes terecht zouden komen.
In de nota wordt veel aandacht besteed aan ruimte voor de economie (kernzones zoals bijvoorbeeld Schiphol) en belangrijke vervoersverbindingen. De provincies moeten er maar op letten dat de nieuwbouw goed bij het landschap past. In januari 2005 is de Tweede Kamer, morrend - er waren zo’n 100 schriftelijke wijzigingsvoorstellen - toch maar akkoord gegaan. Het kabinet moet op die voorstellen nog reageren, maar wij hebben het gevoel dat de beleidsambtenaren niet veel meer zullen doen dan in een mooi politiek correct taaltje de voorstellen afwijzen. Dit voor zover die voorstellen de nota willen aanpassen om zo nog wat groen in ons land te behouden.
Het enige goede dat wij hebben kunnen ontdekken is het (opnieuw) instellen van 20 nationale landschappen. In ons deel van de provincie Noord Holland hebben we daar het Nationaal Landschap Noord-Holland Midden aan overgehouden, inmiddels omgedoopt tot het Nationaal Landschap Laag Holland. Laten we maar blij zijn dat de regio Waterland (8 gemeenten en het Stadsdeel Amsterdam-Noord) in het nationaal landschap zijn opgenomen, samen met nog acht gemeenten ten westen en ten noorden van de regio Waterland. Er valt dan nog iets te verdedigen van het Noord-Hollandse landschap. Weliswaar heeft de rijksnota Purmerend en Edam-Volendam buiten het Landschap gehouden, maar de provincie Noord-Holland denkt daar ruimer over en vindt dat die gemeenten betrokken moeten blijven.
streekplan noord-holland zuid
Het in februari 2003 vastgestelde streekplan Noord-Holland Zuid dat vrijwel gelijktijdig met de Nota Ruimte is ontwikkeld geeft door middel van rode contouren aan hoe ver de gemeenten kunnen gaan met hun woningbouw en bedrijventerreinenontwikkeling. Die grenzen zijn overigens nogal ruim getrokken en geven aan de grotere gemeenten ruime kansen. Weliswaar met mitsen en maren, maar toch genoeg om handjeklap overeenkomsten met de provincie te kunnen sluiten.
Wij beperken ons maar even tot onze eigen regio Waterland en we hebben nu al handen vol werk om in de gaten te houden hoe gemeenten met de gekregen vrijheden omgaan en daarin een minimum aan regionale samenwerking opbrengen. Onze stichting heeft natuurlijk aan de inspraakprocedure meegedaan, maar weinig resultaat geboekt. Dat is voor een groot deel te wijten aan de omstandigheid dat we tegen de besluitvorming van provinciale staten geen bezwarenprocedure konden volgen zoals dat bij voorgaande streekplannen wel kon.
Dat is het gevolg van de nieuwe Wet Ruimtelijke Ordening, die stelt dat zo lang het streekplan geen ”concrete beleidsbeslissingen” bevat er geen bezwaren tegen mogen worden ingebracht. Daarbij schuilt er een heel naar ruimtelijke ordeningrechterlijk addertje onder het gras. Tijdens de inspraakperiode over het ontwerpstreekplan werd bijvoorbeeld door de provincie bepaald om voor onze regio Waterland tot het jaar 2020 een aantal van 6000 woningen te bouwen. Hiervan zouden er 3000 op nieuw te ontwikkelen locaties komen en 3000 in bestaande bebouwde gebieden door intensiveren, combineren en transformeren (ICT) van die gebieden.
In Waterland werden vier keuzelocaties aangewezen, De Zuidpolder en de Lange Weeren in Edam-Volendam, de Purmer Zuid en Zuidoostbeemster. Insprekers hebben daar hun mening over laten weten, maar Gedeputeerde Staten bleven bij hun mening en gaven het ter beoordeling aan Provinciale Staten. Door een intensieve, maar voor insprekers geluidloze lobby van de wethouder ruimtelijke ordening van Edam-Volendam, bij zijn CDA partijgenoten en bij de VVD in Provinciale Staten, werd de keuzelocatie Zuidpolder tot een uitleglocatie verheven. Daardoor zou deze geen deel uitmaken van de nog op te stellen streekplanuitwerking. Deze locatie blijft wel deel uit maken van het op te stellen woningbouwprogramma voor de regio. Dit dient volgens het Streekplan te gebeuren binnen het verband van het Intergemeentelijk Samenwerkingsorgaan Waterland (ISW).
Voor ons was dit een duidelijke en concrete beleidsbeslissing van de provincie en wij waren dan ook, met organisaties uit Edam, van plan om bezwaren tegen het Streekplan te maken. En daar kwam het addertje het gras uit, want wat zegt de wet? In het streekplan moet in schrifte worden aangegeven dat het betreffende besluit een “concrete beleidsbeslissing” is. Nu stond dat er niet bij en dus is het geen concrete beleidsbeslissing in de zin der wet. Voor alle zekerheid hebben de opstellers van het streekplan vermeld dat het hele plan geen concrete beleidsbeslissingen bevat. Een bezwaarschrift van de Vereniging Oud-Edam bij de Raad van State leverde op dat de Raad zich niet bevoegd achtte, omdat er geen sprake was van een wettelijke concrete beleidsbeslissing. Die is er pas als de betreffende gemeenteraad een raadsbesluit neemt en vervolgens ter visie legt. Daarna volgt de procedure bij de provincie en dan pas kun je bij de Raad van State terecht.
Op het moment van de stemming was er in de provinciale staten nog geen duaal stelsel. In dat duale stelsel zijn de gedeputeerden geen lid van de gekozen Staten. Tijdens de behandelingsprocedure van het streekplan waren de gedeputeerden in het oude stelsel tevens statenlid en de CDA gedeputeerden stemden dan ook rustig vóór bevoordeling van de uitleglocatie Zuidpolder alhoewel dat niet in het voorstel van hun eigen college van Gedeputeerde Staten stond. Die stemmen bleken nodig om het voorstel erdoor te krijgen. Politiek correct? Ja mogelijk wel, maar voor de doorsnee burger een geknoei van jewelste.
ISW en gemeenten
De gemeenten, die tot het ISW behoren, zijn Purmerend, Waterland, Landsmeer, Oostzaan, Wormerland, Beemster, Zeevang en Edam-Volendam. Tot op het moment dat dit geschreven wordt is er nog niets over een regionaal woningbouwprogramma gepubliceerd door dit verband of door de provincie. Nota bene twee jaar ná vaststelling van het streekplan, waarin dit als voorwaarde wordt gesteld. Ja, ook voor de gemeente Edam-Volendam.
Het enige dat onlangs is gepubliceerd is de “Verkenning Bouwen voor Waterland 2020” , geschreven in opdracht van de provincie. Maar die gaat over woningbouw in de dorpen en niet over de 3000 woningen, waar volgens het streekplan een locatie voor moet worden gevonden. Het is geen wonder dat het ISW deze verkenning nu al van de hand heeft gewezen. Hoe de provincie er toe komt om een dergelijke studentikoze verkenning te publiceren in plaats van een duidelijk regionaal woningbouwprogramma, mag Joost weten. Voor ons is ook dit knoeien met de ruimte.
Maar door het ontbreken van de routekaart van het rijk en doordat de provincie kennelijk de weg kwijt is, storten de gemeenten van Waterland zich op de vrijheden en gaan er mee aan de haal op een manier waaruit blijkt dat ook zij de weg kwijt zijn. Voorbeelden te over. Over Edam-Volendam hebben wij al veel geschreven. B&W van die gemeente zijn, met de oogkleppen op, al vergevorderd met een bestemmingsplan voor 1050 woningen (je kan er ook wel 1200 tellen) in de Zuidpolder Oost. Zonder dat ze zich iets aantrekken van een regionaal woningbouwprogramma, want dat is er niet en ze hebben er totaal geen belang bij om daar in het ISW aan mee te werken. 'Bouwlust en eigen volk eerst' lijken daar de voornaamste argumenten te zijn.
De gemeente Waterland is ook al met bouwplannen gekomen. Daar heeft B&W een voorstel gedaan om 700 woningen te bouwen in Broek in Waterland, dat nu 1000 woningen heeft. Nu is er over de hoofden van het gemeentebestuur al een storm van protest aan het waaien, maar hoe verzin je zoiets. Als er 3000 woningen in de regio nodig zijn en er zijn er al meer dan 1000 in Edam-Volendam gepland, dan ga je toch niet 30% van de overige 2000 in een klein dorp plannen?
Het heeft wel niets met woningbouw te maken, maar de gemeente Purmerend bereidt een bestemmingsplan voor van een uitbreiding van de al aanwezige Baanstee bedrijventerreinen met de Baanstee Noord. Er ligt geen enkel nut- en noodzaakonderzoek aan ten grondslag.
Buiten onze regio doet Hoorn hetzelfde met uitbreiding van het bedrijventerrein Westfrisia. Men strijd het hardst om het eerst klaar te zijn, want er heerst een enorme concurrentiestrijd tussen de gemeenten om bedrijven binnen te lokken, vanwege de kassa. Tot het zover is het als met de kantoorgebouwen. Miljoenen vierkante meters kantoorruimte in Nederland blijken nooit meer verhuurbaar te zijn. Wij zijn er van overtuigd dat het met de bedrijventerreinen dezelfde kant opgaat en dat dit ten koste zal gaan van de laatste stukjes groene ruimte.
Kortom, wij achten onze eerder geponeerde stelling: “het rijk geeft geen routekaart meer uit en de provincie en de gemeenten zijn de weg kwijt” hiermee voldoende onderbouwd?