21 maart kunnen we in een referendum stemmen over De Wet Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (WIV). In de volksmond “de Sleepwet”. De wet stelt de veiligheidsdiensten in staat om breed dataverkeer te onderscheppen als er aanwijzingen zijn dat de nationale veiligheid op het spel staat. Ook van burgers die niets kwaads in de zin hebben. “Ik heb niets te verbergen, ze mogen alles van mij weten behalve mijn pincode” is een mening die je vaak hoort. Maar is ons privéleven wel veilig in handen van de inlichtingendiensten? Deze wet kan ons allemaal raken.
Minder vrij
Met deze wet mogen de diensten een hooiberg aan informatie binnenhalen om daarin een speld te zoeken. Na recente terroristische aanslagen in het buitenland is gebleken dat de geheime diensten de daders soms al in het vizier hadden, maar niets met deze kennis hebben gedaan om de aanslag te voorkomen. Daarom is niet goed te begrijpen wat de meerwaarde is van het aftappen van een enorme bulk informatie van meestal onschuldige burgers als bijvangst. Als je weet dat de overheid kan meekijken met wat je online doet en schrijft of welke sites je bezoekt dan gaan we onszelf beperkingen opleggen. Amerikaans onderzoek na de Snowden onthullingen over de grootschalige afluisterpraktijken van Amerikaanse veiligheidsdienst NSA heeft deze zelfcensuur al aangetoond. De wet beperkt onze vrijheid van handelen.
Onveilig
“Wij lopen met een lucifer in het donker”, verzuchtte Eerste Kamerlid Thom de Graaf (D66) in het slotdebat over de wet. Met gebrekkige informatie moeten politici over de wet oordelen. Verregaande bevoegdheden vereisen extra streng toezicht. Dat ontbreekt in deze wet, zo oordelen vrijwel alle geraadpleegde deskundigen. Behalve de minister moet ook een speciale commissie toestemming geven voor het grootschalig aftappen van internet, maar die commissie mag niet alle informatie inzien en kan dus geen afgewogen oordeel geven. De huidige minister kunnen we wel vertrouwen, maar wie trekt over tien jaar aan de touwtjes in Nederland? In Turkije kunnen we zien hoe een democratisch gekozen president een afluisterinfrastructuur inzet om de eigen bevolking te onderdrukken. En alles volkomen legaal.
Samenwerking met buitenlandse geheime diensten
De nieuwe wet maakt het ook mogelijk dat buitenlandse geheime diensten informatie krijgen die door onze eigen diensten nog niet eens zijn gelezen en beoordeeld. Het kan gaan om gevoelige bedrijfsinformatie, je bezoek aan homo datingsites, je medicijngebruik, je geheime dagboek, bronbescherming van journalisten of de geheimhoudingsplicht van advocaten. Ook hier moet de minister toestemming geven voor de gegevensoverdracht. Kan zij een goede afweging maken als zij de inhoud niet kent? Deze vorm van samenwerking met buitenlandse geheime diensten moet uit de wet. Wat komt er straks over jou op het scherm bij paspoortcontroles in het buitenland? Wat wij denken en doen is geen strooizout.
Er zijn genoeg voorbeelden waaruit blijkt dat geheime diensten behoorlijk buiten hun boekje kunnen gaan en waarbij veel geheime informatie op straat kwam. Denk aan de onthullingen van Edward Snowden (die nu asiel heeft in Rusland), de Wikileaks van Julian Assange. Zelfs het mobieltje van Angela Merkel is afgeluisterd. En of je pincode wel zo veilig is? De WIV moet terug naar de tekentafel. De sleepnetbevoegdheid en de verstrekking van ongelezen informatie aan buitenlandse diensten moeten eruit. We kennen de wet van ruimtevaartingenieur Murphy: “wat fout kan gaan, zal een keer fout gaan”. De geschiedenis heeft hem vaak gelijk gegeven. Laten we zuinig zijn op onze vrijheid die zo vanzelfsprekend lijkt, want zij komt te voet en gaat te paard.
John Kluessien, namens GroenLinks Edam-Volendam