Elke week verschijnt in het NHD een column van Nico van Straalen, omdat het deze keer over Groenlinks gaat zetten we hem ook op deze site.

Jolande’s glimlach

Hoe was het mogelijk dat drie oppositiepartijen in 48 uur tot een akkoord konden komen over een bezuinigingspakket dat verteerbaar bleek voor CDA en VVD? Mijn analyse is: het was de glimlach van Jolande Sap, fractieleider van GroenLinks. Terwijl Wilders met zijn chagrijnig getetter niks voor elkaar krijgt haalde Jolande met een glimlach (en hard werken) een groot aantal strijdpunten uit het GroenLinks-programma binnen.

Het effect van een glimlach moet niet onderschat worden en er is een duidelijke biologische reden voor: een glimlach werkt aanstekelijk. Mensen hebben een haast niet te onderdrukken neiging om gezichtsuitdrukkingen die iemands gemoedstoestand weerspiegelen, te imiteren. Als er iemand in je omgeving gaapt ga je zelf ook gapen. Als er iemand verdrietig is word je zelf ook verdrietig. Vandaar dat je kunt huilen bij een sentimentele film: de gemoedstoestand van de hoofdpersoon wordt ook jouw gemoedstoestand.

Het is een aangeboren gedrag, want baby’s hebben het al. Als een baby een volwassene ziet lachen boven de wieg gaat hij zelf ook lachen. Dat gaat volkomen automatisch. De baby weet nog niet eens hoe hij er zelf uitziet en hij moet nog leren dat die knuistjes die af en toe voorbij komen van hem zijn. Maar toch kopieert hij automatisch het gedrag van de ander.

Men noemt dit onbewust werkende kopieervermogen de perceptie-actie-reflex. In onze hersenen wordt een beeld van de wereld om ons heen gevormd. Die innerlijke wereld is onze inwendige representatie van de uitwendige wereld. Vervolgens kunnen wij delen van onze innerlijke wereld activeren. Nadat we een inwendig beeld hebben gevormd van iemand die lacht laten we dat beeld het lachen uitvoeren met ons eigen gezicht. Daarom lachen we precies zoals die ander.

Ik probeerde de perceptie-actie-reflex een keer uit tijdens een college. Ik was bij het derde uur een beetje moe geworden en ik voelde een gaap opkomen. Ik onderdrukte hem niet maar liet de gaap komen terwijl iedereen het kon zien. En ja hoor, ik zag onmiddellijk twee studenten die ook begonnen te gapen.

De Nederlandse apendeskundige Frans de Waal heeft laten zien dat de perceptie-actie-reflex ook bij vele apensoorten en andere sociale dieren werkzaam is. Het is te zien als een aanpassing aan het leven in groepen. Als je in een groep leeft is het erg belangrijk dat je de bedoelingen van groepsgenoten goed kunt inschatten. Is hij mijn vriend of heeft hij snode plannen? Daarvoor is het nodig dat je een inwendige voorstelling hebt van de wereld om je heen. Volgens Frans de Waal is dit biologisch bepaalde gedrag van sociale dieren bij mensen vele malen geperfectioneerd en toegepast op hogere cognitieve functies, waardoor wij een ontzettend ingewikkelde innerlijke wereld hebben waarmee wij allerlei relaties tussen de mensen om ons heen in beeld kunnen brengen. Dit hoog ontwikkelde gedrag is volgens de Waal zelfs de basis voor de moraal, ons gevoel voor goed en kwaad.

Dus vanwege dit biologisch gegeven is het goed voorstelbaar dat het glimlachen van Jolande een plezierig gevoel opwekte bij haar onderhandelingspartners, waardoor ze veel bij hen gedaan kreeg. Terwijl de coalitiepartners zeven weken vruchteloos hadden zitten ploeteren, stond de glimlach van Jolande borg voor politiek succes binnen 48 uur. Je zag ook al bij het Kunduz-debat vorig jaar; er ontstond een voor iedereen zichtbare aanstekelijke verstandhouding tussen Jolande Sap en Mark Rutte.

Dus is het allemaal economie wat we in de Tweede Kamer zien passeren? Nee: it’s the biology, stupid.