Geachte voorzitter en collega’s raadsleden
De begroting 2014 heeft als thema meegekregen “Koersvast in de storm”. De begroting 2012 had als thema “Alle hens aan dek”. Het college kiest steeds weer voor een nautische terminologie, die trouwens sterk doet denken aan het logo van de grootste collegepartij. Die beeldvorming heeft ook zwakke kanten, namelijk een schip kan wel een vaste koers varen, maar ook kapseizen, lek slaan of op de klippen lopen.
Het college vaart als een schip dat zware averij opgelopen heeft en slagzij maakt. De slagzij wordt veroorzaakt door het aftreden van twee wethouders. Met name het aftreden van wethouder Luijckx hebben wij zeer betreurd, vooral omdat er door de coalitiepartijen bewust op aangestuurd is, terwijl het ons inziens onnodig was. Om midden in een storm de eerste officier weg te sturen is een volkomen onverantwoorde actie. Dus als er sprake is van averij dan is het schade die zelf aangebracht is, aan het eigen schip zogezegd. Zulke schade wordt door de verzekering niet vergoed.
Desondanks wordt de voorliggende begroting met “gepaste trots” gepresenteerd. Die trots is – let op mijn woorden – in zekere zin terecht; ik wil daarom dan ook het college complimenteren met het structureel meerjarig sluitend zijn van de begroting met in achtneming van (1) geen extra lastenverhoging voor de burgers, (2) een reservering voor conjunctuurschommelingen, (3) geld uittrekken voor nieuw beleid, zoals het onderhoudsplan bruggen, wat hard nodig is.
Maar tegelijkertijd moeten we constateren dat het bereiken van een sluitende begroting in tijden van bezuinigingen heel veel kost. Ik noem drie in het oog springende zaken.
In de eerste plaats
We worden meegezogen in een proces waarin we structureel achter de feiten aanlopen. We hebben eerder afgesproken in de Commissie Planning en Control dat de raad meer greep wil krijgen op de begrotingscyclus. Dat wil zeggen: we bespreken een kadernotitie voor de komende begroting in juni, dat we de hoofdlijnen voor begroting in september bespreken en ruim voor de begrotingsraad de begroting eerst voorbespreken in CPC en daarna in de raad. Dat schema halen we voor geen meter, voor geen nautische mijl moet ik zeggen. Sterker nog, we lijken er steeds verder vandaan te drijven. GroenLinks betreurt deze koerswending zeer. We roepen het college dan ook met klem om in het vervolg niet meer op de uiterste deadlines te werken waardoor het vastlopen van de begrotingscyclus voorkomen kan worden.
In de tweede plaats
Er ontstaat een steeds grotere kloof tussen ambitie en uitvoering. We beloven veel maar kunnen lang niet alles waarmaken. GroenLinks vindt dat we daar voorzichtig mee moeten zijn. Als we naar de burgers de indruk wekken dat we slagvaardig alle problemen aanpakken, terwijl we in werkelijkheid een heleboel plannen niet tot uitvoering kunnen brengen, dan zijn we niet goed bezig. Het gaat hier namelijk wel om problemen die de burgers rechtstreeks aangaan of raken. Dat niet kunnen nakomen van beloften en toezeggingen is een enorm ondermijnende factor in het vertrouwen in de politiek.
Als voorbeeld wil ik noemen het onbeantwoord laten van brieven en klachten. GroenLinks heeft daar het afgelopen jaar een eigen onderzoek naar gedaan en de resultaten zijn schokkend. Onze indruk is dat het een uitzondering betreft als brieven tijdig beantwoord worden.
Voorzitter, we hebben kortgeleden een rapport van de rekenkamercommissie vastgesteld waarin deze problematiek weer aan de orde gekomen is door middel van een terugkijk (quickscan) op een eerder rapport waarin de situatie kwantitatief onderzocht werd. In de quickscan van de RKC werd de vinger gelegd op het niet voldoende op orde zijn van managementtoezicht op de afhandeling van brieven, meldingen en klachten. De ambtenaren zijn van goede wil, er wordt hard gewerkt maar het ontbreekt aan sturing op dit proces. GroenLinks maakt zich hierover ernstig zorgen. We vinden het vooral belangrijk omdat het in wezen gaat om de communicatie met de burger. Eerste indrukken zijn belangrijk. Je valt op iemand of je wordt afgestoten. De eerste indruk van de burger met de gemeente moet in orde zijn; de begroting kan nog zo mooi meerjarig sluitend zijn, maar als het eerste contact van een burger met de gemeente niet goed verloopt lopen we als gemeente vast.
In de derde plaats
Het schip van de gemeente ligt op vaste koers, maar het blijft onduidelijk waar die koers ons heen voert. Dat wil zeggen, de begroting ademt een opportunistische sfeer en mist een samenhangende visie. Wat voor gemeente willen wij zijn? Volgens GroenLinks moet die vraag vaker gesteld worden.
Wij zetten ons in voor een duurzame gemeente met aandacht voor natuur en een gezonde leefomgeving. Daarbij hoort bescherming van groen, inzetten van schone energie, en afwezigheid van overlast.
We moeten helaas constateren dat de aanwezigheid van industriële bedrijvigheid in de directe nabijheid van woonwijken, maar vooral de continue herrie en andere overlast in het toeristisch centrum van Volendam, een zwaar beroep doet op de tolerantie van de inwoners die daar direct, en nota bene in de nachtelijke uren, mee te maken hebben. Verder constateert GroenLinks ook dat de toenemende verstedelijking op het grondgebied van de gemeente een zwaar beroep doet op het nog aanwezige groen en daarmee de leefbaarheid van onze gemeente. Toeristen komen uit de hele wereld naar Noord-Holland vanwege het open weidelandschap met een enorme vogelrijkdom, dartelende hazen en uitzicht tot aan de horizon. Onze gemeente is in rap tempo bezig om alle open ruimte die er is vol te bouwen. Straks is alles op.
De vraag “wat voor gemeente willen wij zijn” is voor GroenLinks duidelijk. De discussienota kerntaken zegt daar ook het een en ander over. De kerntakendiscussie komt niet terug in de begroting, terwijl toch een belangrijk leidraad zou kunnen zijn.
Nog twee aanvullende opmerkingen voordat ik overga op een bespreking van de programma’s.
(1)
We hebben vorige maand besloten het traject in te gaan van de fusie met Zeevang. Daardoor zal de periode tussen de verkiezingen op 19 maart en de volgende verkiezingen een korte zijn. GroenLinks vindt dat we die periode ook moeten benutten om het draagvlak voor de fusie verder te vergroten. We zijn er nog niet. Wij hebben wel een besluit genomen, in unanimiteit nog wel, dat is belangrijk, maar er is een groep burgers die nog niet overtuigd is van het nut en de noodzaak van het fuseren. Wat betreft het vergroten van die draagkracht en beeldvorming rond de fusie: daar kan door college en de raad actiever op gestuurd worden.
(2)
Verder zien we om ons heen dat de storm waar het college in de begroting over spreekt ook leidt tot het al dan niet bewust aanscherpen van tegenstellingen, met name tussen de twee kommen. Het gebruik van stereotype beelden en het aanwakkeren van de kommenstrijd moet in ieder geval door de politiek vermeden worden. GroenLinks zal blijven benadrukken dat wij als politieke partij een basis hebben in beide kommen en voor alle burgers opkomen, of ze nu in Edam of Volendam wonen, en of ze nu aan bakboord of aan stuurboord staan, of als stuurlui aan de wal.
Voorzitter, ik kom toe aan een bespreking van de programma’s van de begroting.
Programma 1 Bestuur
Onder programma 1 valt o.a. Voorlichting en Communicatie, waar ik eerder op ben ingegaan. Wij denken dat hier een heel belangrijke taak ligt naar de burger, om niet alleen stukken te publiceren over de raadsvergadering maar om uitnodigende houding aan te nemen richting de burger. “Vertel ons wat u ervan vindt”, in plaats van: “Zo weinig mogelijk reageren s.v.p.”
GroenLinks steunt het voornemen om toe te werken naar beperking van papiergebruik voor deze raadsvergaderingen. Wij vinden dat het niet meer van deze tijd is. Het zal misschien in financiële zin niet zoveel geld opleveren, maar wel in de hoeveelheid grondstoffen. GroenLinks stelt het op prijs dat de burgemeester persoonlijk het voortouw neemt in het digitaliseringstraject, en dat actief uitdraagt.
Ook is GroenLinks voorstander van een meer transparante communicatie naar de burger, bijvoorbeeld door het standaard uitzenden van beelden van de raadsvergaderingen door de lokale omroep.
Onder het programma bestuur valt ook het dossier ambtenarenhuisvesting en het beheer van het gebouw aan de Schepenmakersdijk. Er is daar in het afgelopen jaar weer heel veel over gezegd, zeker ook door ons, maar we zijn niet tot een besluit gekomen dat kan bogen op een meerderheid in deze raad. Samen met PvdA en VVD stellen we nu voor om dat besluit vandaag wel te nemen. Collega Runderkamp heeft daar al over gesproken dus ik hoef daar niets aan toe te voegen. Laat het vandaag een historische dag zijn.
Programma 2 W.M.O. en Nazorg, tevens programma 9 Sociale zorg en volksgezondheid
In de loop van 2014 zullen de nieuwe WMO en de Participatiewet van kracht worden. Het uitgangspunt is dat de gemeente de zelfredzaamheid van de burgers die zorg nodig hebben voorop stelt en haar eigen rol beperkt tot het stimuleren en waarderen van vrijwilligers, mantelzorgers e.d. In 2014 moeten de voorbereidingen getroffen worden voor de eerste transities. Wij maken ons grote zorgen over hoe dit in de praktijk gaat uitpakken. Het is voor het grootste gedeelte landelijk beleid dat wij zullen moeten gaan uitvoeren.
GroenLinks heeft gemerkt dat er in de gemeente actieve groepen zijn van mensen die graag mee willen denken over participatie. Wij wijzen met name op de seniorenraad die voorstellen heeft gedaan bijvoorbeeld voor het regelen van lokaal vervoer, de seniorenbus. Gelukkig lezen we in de begroting dat de gemeente een actieve rol wil spelen bij het mobiliseren van zulke ideeën en we gaan ervan uit dat de seniorenraad niet alleen een verplichte inspraakclub is maar ook een bron van waardevolle ideeën. Wij kunnen met name de seniorenbus van harte aanbevelen.
Verder maakt GroenLinks zich grote zorgen over de reorganisatie van de sociale werkvoorziening. Waar de huidige medewerkers van de Baanstee allemaal emplooi zullen vinden is nog helemaal niet duidelijk. Wij hebben in dit kader een specifiek voorstel gedaan. Dat betreft de exploitatie van Haven 154-156. We zien dat de gemeente voor 2014 en verder geen inkomsten meer begroot als huuropbrengst. Op zich is dat reëel, want het heeft geen nut huurders te zoeken die er niet zijn. U weet dat GroenLinks graag zou zien dat het pand een sociale bestemming krijgt, bijvoorbeeld als activiteitencentrum of servicecentrum voor medewerkers van de Baanstede. Daarom zullen wij een motie indienen waarin de gemeente opgeroepen wordt om dit mogelijk te maken.
Programma 3 Veiligheid
Ook in dit dossier zijn grote veranderingen te verwachten vanwege de regionalisering van de Brandweer. GroenLinks maakt zich zorgen over de stijging van de uitgaven op dit programma. Volgens ons zou het uitgangspunt moeten zijn dat de regionalisering niet meer, maar minder geld gaat kosten. Voorshands is er sprake van € 22.000,- meer. Op dit moment is het nog niet te overzien hoe het op de wat langere termijn uit gaat pakken omdat de ontvlechting nog moet plaatsvinden. Wij wachten de begrotingswijzigingen ter zake af maar gaan er van uit dat die neer zullen komen op een netto vermindering van de structurele uitgaven.
Programma 4: Verkeer en vervoer
Onder dit programma zullen in 2014 een groot aantal activiteiten gaan plaatsvinden in het kader van het Gemeentelijk Verkeers- en Vervoersplan, waar GroenLinks zich in het verleden voor heeft warm gemaakt zoals de aanleg van het fietspad A.P. Schotelweg – Christiaan van Abcoudestraat, en de oversteek bij de Zeddeweg. De uitvoering drukt niet op de huidige begroting omdat er aanzienlijke subsidies begroot worden. Wij hebben hier met instemming kennis van genomen.
Op twee onderdelen van programma 2 maken we bezwaar, namelijk
1.
De premature opname van het Wegenbeheersplan in deze begroting. Dat plan is nog niet inhoudelijk besproken, dat doen we pas later deze maand. Het geeft dan ook geen pas om de uitgaven daarvoor nu al vast te leggen. Dat kan ook door middel van een begrotingswijziging. Wij dienen een amendement in om dit plan uit de huidige begroting te laten.
2.
De aanleg van een P&R terrein bij het busstation Edam. De noodzaak voor een groot P&R terrein (hoe groot dat weten we nog niet) is niet aangetoond blijkens de antwoorden op onze schriftelijke vragen. Het behoefte-onderzoek betreft kennelijk alleen een parkeerterrein van 25 plaatsen waarvoor een subsidie van € 2500,- per plaats beschikbaar kan komen. Dat is dus onvoldoende reden om een groot terrein aan te leggen en daarmee structureel het stadsaanzicht van Edam geweld aan te doen. Verder wordt ook aangevoerd dat er behoefte is aan parkeerplaatsen aan de randen van Edam om de parkeerdruk in de oude kom te verlichten. Dit argument ondersteunen wij, maar het is de vraag of alleen de aanleg van een parkeerterrein daarvoor voldoende is. Dat zal dan gepaard moeten gaan met parkeermaatregelen in de oude kom, anders heeft het totaal geen zin. Wij vragen een toelichting van de wethouder.
Programma 6 : Onderwijs
Als algemeen doel wordt in dit programma gesteld: mensen de kans bieden om zichzelf door onderwijsaanbod te ontwikkelen en te ontplooien. Dit wil het college bereiken door het realiseren van een optimale schoolloopbaan voor de inwoners van Edam-Volendam. Maar wat is optimaal? GroenLinks heeft in het afgelopen voorjaar gesprekken gevoerd met de ouders van een leerling met het Syndroom van Down. Deze ouders wilden heel graag dat hun zoontje in onze gemeente in het reguliere onderwijs zijn schoolloopbaan kon volgen en dat is tot halverwege groep 4 behoorlijk goed gelukt, dankzij zowel de inspanningen van de ouders zelf als de inzet en betrokkenheid van één van de negen basisscholen die Volendam telt. Op een gegeven moment wilde deze school de jongen niet langer als leerling handhaven. Geen van de andere basisscholen in onze gemeente was bereid deze leerling op te nemen waardoor de ouders zich uiteindelijk genoodzaakt zagen om hun zoon op een reguliere basisschool in De Rijp te plaatsen. GroenLinks heeft ook uitvoerig met de directeur van de betreffende school in Volendam gesproken. We kunnen begrip opbrengen voor beide standpunten en hoe het is opgelost. Dit geval illustreert dat het in de praktijk helemaal niet zo duidelijk is wat wij merken op dat het nog niet zo duidelijk is wat we eigenlijk bedoelen met “optimale schoolloopbaan”. Het is makkelijk om het op papier te zetten, maar de praktijk is weerbarstig.
Op 1 augustus 2014 zal de Wet Passend Onderwijs in werking treden. In het nieuwe stelsel krijgen de scholen de verantwoordelijkheid om voor ieder kind dat zorg nodig heeft een passende plek in het onderwijs te vinden. De invoering van het Passend Onderwijs heeft ook consequenties voor de verhoudingen tussen de gemeente en de schoolbesturen. Uiteindelijk doel is dat alle kinderen de kans krijgen zich te ontwikkelen, ongeacht de zorgbehoefte of zorgvraag.
GroenLinks spreekt de hoop uit dat de verhouding tussen het gemeentebestuur en de schoolbesturen onder de nieuwe wetgeving meer en meer gekenmerkt zal zijn als ‘open’ en samenwerkend. Daarbij moet gestreefd worden naar uitbreiding van de diversiteit in het onderwijsaanbod.
Programma 7: Sport en Recreatie
De totale uitgaven van dit programma zijn in 2014 belopen 13% van de uitgavenbegroting 2014. In vergelijking met baten en lasten van het programma onderwijs (6% van de uitgavenbegroting 2014) zou het uitgavenpakket van programma sport en recreatie wat GroenLinks betreft wel ‘een onsje minder’ mogen. Hoewel GroenLinks ook trots is op onze sportieve gemeente met alle sportieve prestaties en boegbeelden, lijkt het ons ook wenselijk in dit programma een zekere pas op de plaats te maken, met uitzondering van het product 7.08: Recreatie met als subdoel het verhogen van de kwaliteit van de woon- en leefomgeving waarbij aan flora en fauna zoveel mogelijk ruimte wordt gegeven. Juist dit ‘groene’ product komt er in onze ogen bekaaid van af en zou meer aandacht en geld moeten verdienen.
Dan zeg ik nog iets over
Programma 10 Ruimtelijke Ordening, Volkshuisvesting en Milieu
Voor wat betreft GroenLinks zijn er bij dit programma drie onderwerpen van belang:
1.
Inzetten van duurzame bronnen van energie, zoals zonnepanelen. Op dit terrein is op initief van wethouder Karregat en zoals doorgezet door wethouder Luijckx, veel bereikt; in 2013 is er opnieuw aandacht voor gevraagd door de organisatie van een energiemarkt. GroenLinks hoopt dat het huidige college deze lijn zal doorzetten. Verder hebben wij de hoop nog niet opgegeven om meer te bereiken in het kader van voorbeeldprojecten met zonnepanelen op openbare gebouwen. Wij blijven daarover in gesprek met de scholen.
2.
Het tegengaan van geluidsoverlast, zowel van de industrie als van het massale uitgaansgedruis. Hier heb ik eerder al genoemd en het past in het dossier communicatie.
3.
Aandacht voor natuur en groen in de directe leefomgeving. De gemeente heeft feitelijk geen beleid op dit terrein. De ideeën zullen vanuit de raad moeten komen en GroenLinks zal zich hiervoor inzetten en ziet dit mede in het kader van de fusie met Zeevang en de mogelijkheden voor natuurrecreatie, bijvoorbeeld de aanleg van een natuurwandelpad.
Verder zien we in dit programma een ambitieus plan om een hele serie bestemmingsplannen op te waarderen. Dat is zonder meer nodig. Ook in dit dossier is sprake van een belangrijke ontwikkeling namelijk het levendig houden van het dorpshart van Volendam. Het standpunt van GroenLinks is dat niet moet gebeuren door middel van grootschalige vastgoedontwikkeling en zeker niet door de aanleg van een enorme parkeergarage die veel verkeer zal aantrekken, maar door te investeren in het kleinschaliger maken van de omgeving van het Europaplein, zonder auto’s maar met medeneming van de nabijheid van de PX, en in goed overleg met betrokkenen, zowel ondernemers als bewoners.
Voorzitter GroenLinks hoopt dat de slagzij van het gemeentelijk schip in de wilde stormen van de komende maanden niet zal leiden tot kapseizen.
Nico M. van Straalen
Fractie GroenLinks
7 november 2013